Ρόδινο μέλλον

Μπορεί να ακούγεται παράξενο όμως στην Ελλάδα καλλιεργείται βιομηχανικό τριαντάφυλλο, από το οποίο παράγεται ροδέλαιο εφάμιλλο, αν όχι ανώτερης ποιότητας από εκείνο της Βουλγαρίας, που θεωρείται το καλύτερο στον κόσμο. Μια σημαντική προσπάθεια στην ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης, παρά τα εμπόδια, έχει αποδώσει καρπούς και αναμένεται να προσφέρει ακόμη περισσότερους τα επόμενα χρόνια. Η οργάνωση της καλλιέργειας έχει βελτιωθεί σημαντικά, ενώ σε λίγο καιρό ξεκινά και η βιομηχανική απόσταξη του πρώτου ελληνικού ροδόνερου και ροδέλαιου. Βέβαια, υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα μέχρι η Ελλάδα να μπει με αξιώσεις στην παγκόσμια αγορά ροδέλαιου, όμως όλα δείχνουν πως οι προοπτικές για ένα κυριολεκτικά πιο ρόδινο μέλλον είναι αισιόδοξες.
Λίγα λόγια για τη Rosa
Η ποικιλία του βιομηχανικού τριαντάφυλλου που καλλιεργείται στην Κοζάνη είναι ίδια με εκείνη που καλλιεργείται στη Βουλγαρία, την Τουρκία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα. Πρόκειται για τη Rosa Damascene. Είναι μια ανθεκτική ποικιλία και δεν χρειάζεται πολλή περιποίηση και πότισμα. Ευδοκιμεί σε ορεινές περιοχές, κυρίως σε υψόμετρα από 600 έως 800 μ., και αποδίδει καλύτερα σε ηλιόλουστα, ευάερα χωράφια με «ελαφρά» χώματα. Φυτεύονται περίπου 400-500 τριανταφυλλιές ανά στρέμμα. Αφού φυτευτεί ένα μόσχευμα το φθινόπωρο (τέλη Νοεμβρίου) ή την άνοιξη (αρχές Μαρτίου), θα πρέπει να περάσει ένας χρόνος για να ξεκινήσει η πρώτη ανθοφορία. Η πλήρης άνθιση επιτυγχάνεται τον τέταρτο χρόνο και διατηρείται μέχρι και τον εικοστό.

Τα πρώτα βήματα
Μετά τη διακοπή της επιδότησης του καπνού, που καλλιεργείτο ευρέως στη δυτική Μακεδονία, γίνονται συνεχείς προσπάθειες για να βρεθούν εναλλακτικές επικερδείς καλλιέργειες. Στο πλαίσιο αυτό, ο γεωπόνος κ. Γιώργος Κασαπίδης ξεκίνησε το 2004 διερευνητικές ενέργειες για την καλλιέργεια του βιομηχανικού τριαντάφυλλου στην περιοχή της Κοζάνης. Αρχικά επισκέφτηκε την Τουρκία, που αποτελεί την πρώτη χώρα παραγωγής βιομηχανικού τριαντάφυλλου στον κόσμο, και έπειτα τη Βουλγαρία, που έχει επιτύχει την υψηλότερη ποιότητα. Το 2005 ξεκίνησε πιλοτικά η καλλιέργεια 10 στρεμμάτων με φυτά από τη Βουλγαρία στην περιοχή Βόιου Κοζάνης. Σήμερα καλλιεργούνται συνολικά περίπου 250 στρέμματα στη Μακεδονία (Γρεβενά, Κοζάνη), από τα οποία τα 200 είναι συγκεντρωμένα στο Βόιο. Στόχος είναι μέχρι το 2013 να καλλιεργούνται 8.000 στρέμματα, ώστε η Ελλάδα να μπορεί να διεκδικήσει με αξιώσεις μερίδιο από την παγκόσμια αγορά.

Μια ευχάριστη έκπληξη
Δείγματα του ροδέλαιου που αποστάχθηκε από τις σοδειές του 2006 και του 2007 αναλύθηκαν σε ένα από τα τρία καλύτερα εργαστήρια της Ευρώπης, το Εργαστήριο Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Σύμφωνα με τον κ. Λέανδρο Σκαλτσούνη, καθηγητή της Φαρμακευτικής Σχολής, η ποιότητα του ροδέλαιου Κοζάνης, λόγω των ιδιαίτερων εδαφοκλιματικών συνθηκών στην ευρύτερη περιοχή, είναι άριστη και εφάμιλλη με το ροδέλαιο της Βουλγαρίας. Μάλιστα, το ροδέλαιο από τις πιο ορεινές περιοχές του Βόιου, με υψόμετρο 700-750 μ., αποδείχθηκε ανώτερο και από αυτό της Βουλγαρίας!

Ένα-ένα τριαντάφυλλο
Η περίοδος συγκομιδής ξεκινά από τα μέσα Μαΐου και ολοκληρώνεται στα μέσα Ιουνίου. Τα λουλούδια κόβονται επιλεκτικά με το χέρι και όχι με μηχανές συγκομιδής, επειδή διαλέγονται με συγκεκριμένα κριτήρια, όπως το χρώμα τους, η ωριμότητά τους (όχι μπουμπούκια ή παρηκμασμένα) κλπ. «Η επαφή που έχει ο καλλιεργητής με τις τριανταφυλλιές από τότε που φυτεύονται μέχρι και τη συγκομιδή των λουλουδιών», λέει ο κύριος Κασαπίδης, «επιδρά θετικά στην ανάπτυξη και την ποιότητά τους. Το βιομηχανικό τριαντάφυλλο δεν θέλει ιδιαίτερες καλλιεργητικές φροντίδες, επειδή είναι ανθεκτικό· θέλει όμως κανάκεμα!».

Πριν το χάραμα...
Τα τριαντάφυλλα συλλέγονται πάντοτε τις πρώτες πρωινές ώρες, πριν την ανατολή, γιατί όταν τα «βλέπει» ο ήλιος, για να προστατευτούν από την ακτινοβολία, εκκρίνουν λιγότερο αιθέριο έλαιο, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η ποιότητα του ροδέλαιου. Ιδανική συνθήκη την περίοδο της συγκομιδής είναι η συννεφιά, επειδή η αυξημένη υγρασία ευνοεί τη διατήρηση του αιθέριου ελαίου περισσότερο χρονικό διάστημα στα άνθη, βελτιώνοντας την ποιότητα του ροδέλαιου που θα προκύψει μετά από την επεξεργασία.

Πάμε για απόσταξη!
Για να μείνει το αιθέριο έλαιο ανέπαφο, το πολύ 2-3 ώρες μετά το μάζεμα, τα τριαντάφυλλα πρέπει να πάρουν το δρόμο για το αποστακτήριο. Η κλασική απόσταξη γίνεται με τέσσερα μέρη νερού και ένα μέρος φυτού, δηλαδή σε 400 λίτρα νερό προστίθενται 100 κιλά ροδοπέταλα. Πρόκειται για τη λεγόμενη πρώτη απόσταξη, από την οποία προκύπτουν περίπου 300 κιλά ροδόνερο και λίγα γραμμάρια ροδέλαιο (το 20% της συνολικής ποσότητας που θα εξαχθεί τελικά). Το τελευταίο, επειδή έχει χαμηλότερο ειδικό βάρος από το ροδόνερο, επιπλέει στην επιφάνεια και συλλέγεται από εκεί. Μετά ακολουθεί η δεύτερη απόσταξη, από την οποία εξάγεται επιπλέον ένα 60% της συνολικής ποσότητας ροδέλαιου. Από το υπόλοιπο 20%, το 18% παραμένει στο ροδόνερο και περίπου ένα 2% χάνεται με τα ροδοπέταλα, που απομακρύνονται ως απόβλητα. Μετά από δύο πιλοτικές αποστάξεις που έγιναν τις προηγούμενες χρονιές, αυτόν το μήνα θα γίνει για πρώτη φορά απόσταξη με βιομηχανικό αποστακτήρα στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Παραγωγής Ρόδων στο Βόιο Κοζάνης.

Γιατί «ρόδινος χρυσός»;
Δεν είναι λίγοι οι λόγοι που η τιμή του ροδέλαιου στη χονδρική φτάνει τα 4.000-5.000 δολάρια το λίτρο:
● Για να παραχθεί 1 λίτρο ροδέλαιο απαιτούνται 4.000-5.000 τόνοι ροδοπέταλα!
● Τα τριαντάφυλλα μαζεύονται μόνο με το χέρι.
● Τα συνθετικά υποκατάστατα του ροδέλαιου δεν συγκρίνονται με το φυσικό.
● Η παραγωγή του ροδέλαιου είναι περιορισμένη και δεν καλύπτει την παγκόσμια ζήτηση.
● Παρά την υψηλή τιμή του, έχει τη μεγαλύτερη ζήτηση από όλα τα αιθέρια έλαια στην αρωματοποιία.
● Δεν χρησιμοποιείται αμέσως μετά την παραγωγή. Πρέπει πρώτα να «ηρεμήσει» για 12 περίπου μήνες μετά την απόσταξη και μετά να προωθηθεί στο εμπόριο.